ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2019-2020

Κολάζ και φωτομοντάζ: απούσα παρουσία

Anthony Zinonos, collage, c. 2018

Το μάθημα σε αυτό το εξάμηνο θα εστιάσει στις πρακτικές του κολάζ και του φωτομοντάζ ως θεωρητικά μοντέλα που διασχίζουν τα πεδία των εικαστικών τεχνών, διαβρώνουν τις παραδοσιακές αναπαραστατικές μεθόδους, προιδεάζουν και διαμορφώνουν τις ψηφιακές αναπαραστάσεις και είναι σαφώς συνδεδεμένα με μια διερώτηση της φύσης της αναπαράστασης και της πραγματικότητας.

Το κολάζ, ένα υποπροϊόν της νεωτερικότητας αρχικά, χαρακτήρισε και λειτούργησε ως καταλύτης στην μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη.  Ο Robert Motherwell  ισχυρίστηκε ότι "το κολάζ είναι η μεγαλύτερη καινοτομία του 20^ου αιώνα", και ο  Juhani Pallasmaa ότι "ο κόσμος είναι ένα κολλάζ". Πράγματι, το κολάζ και το φωτομοντάζ μας ενδιαφέρουν ως μέσα κατανόησης και επεξεργασίας των δυνατοτήτων της πλούσιας διαστρωμάτωσης και πολυπλοκότητας του ψυχικού, φυσικού και κτισμένου περιβάλλοντος.

Ο μηχανισμός του κολάζ λειτουργεί με την απόσπαση, τον κατακερματισμό, την αποδιάρθρωση του πολιτισμικού αποθέματος σε αλλεπάλληλα παραθέματα, τη συναρμολόγηση, τη συμπαράθεση, την τομή και τη ραφή, τον εκτοπισμό, τη διακοπή, την αποδόμηση, τη δυνατότητα διαλόγου και σύνθεσης ετερογενών στοιχείων. Αναδεικνύει το παιχνίδι της ομοιότητας και της διαφοράς, του οικείου και του ξένου, του εδώ και του αλλού. Επιτίθεται στο οικείο, εισάγει την ετερότητα, το παιχνίδι και το απρόσμενο. Τα θραύσματα και αποσπάσματα που συνιστούν ενα κολάζ, δεν αναπαριστούν αλλά ενσωματώνουν τον εκτοπισμό και την παραδοξότητα. Υποννοούν ότι κάπου αλλού υπάρχει και το υπόλοιπο κομμάτι, παραπέμποντας στην αρχική καταγωγή του.  Σύμφωνα με την Rosalind Krauss, "Ως σύστημα, το κολάζ,  εγκαινιάζει ένα παιχνίδι διαφορών το οποίο αφορά αλλά και υποστηρίζεται από μια απούσα καταγωγή". Στο κολάζ και το φωτομοντάζ οι κατασκευαστικές διαδικασίες είναι εμφανείς, η χρονικότητα αποκαλύπτεται, τα υλικά δεν συγχωνεύονται σε μια ομοιογενή αναπαράσταση.

Σε αυτό το εξάμηνο, το μάθημα οργανώνεται ως ένα εντατικό εργαστήριο παραγωγής εικαστικών έργων με τις τεχνικές του κολάζ και του φωτομοντάζ με θέμα τον άξονα της Αριστοτέλους ή «λεωφόρο της κοινωνίας των εθνών», έτσι όπως τον επεξεργάζεται η ελληνική συμμετοχή στη Mπιενάλε Aρχιτεκτονικής της Βενετίας, 2020. Είναι πιθανή κάποια συνεργασία με την ομάδα διδασκόντων του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ. που συνιστά την ελληνική συμμετοχή και η παρουσίαση των αποτελεσμάτων του εργαστηρίου στο πλαίσιο της Mπιενάλε, στην Βενετία και την Θεσσαλονίκη.

Οι καλλιτέχνες που θα συζητηθούν είναι:

1910-1950

-PABLO PICASSO  (1881-1973), papiers collés
-GEORGE BRAQUES  (1882-1963) papiers collés
-HENRI MATISSE (1869-1954) cut-outs
-FRANZ ROH (1890-1965)

-HANNAH HOCH (1889-1978)

-KURT SCHWITTERS ( (1887-1948) Merz pictures

-RAUL HAUSMANN (1886-1971)

-GUSTAV KLUTSIS (1895-1938)

-ERWIN BLUEMENFELD (1897-1969)

-ALEXANDER RODCHENKO (1891-1956)

-PAUL CITROEN (1896-1983)

-HANS APR (1886-1966)

-YVES TANGUY  (1900-1955) papiers decoupés, cadavre exquis

-MAN RAY  (1890-1976) photograms, rayographs, multiple exposures, photomontages

-MAX ERNST (1891-1976) La femme 100 tetes, Une semaine de bonté
-RICHARD HUELSENBECK (1892-1974)

-VALENTINE PENROSE (1898-1978)

-ROLAND PENROSE (1900-1984)

-JOSEPH CORNELL (1903-1972)

1950-2000

- ROBERT MOTHERWELL  (1915-1991)

-JIRI KOLAR (1914-2002)

-NANCY SPERO (1926-2009)

-EDUARDO PAOLLOZI (1924-2005)

-JAMES ROSENQUIST (1933-2017)

-ROBERT RAUCHENBERG (1925-2008)
-JACQUES VILLEGLE (1926-)

-DAVID HOCKNEY  (1937-) photoworks, "joints"

-JASPER JONES (1930-)

-ROSALYN DREXLER (1926-)

-GUY DEBORD (1931-1994) +ASGER YORN (1914-1973) (Fin de Copenhague, Memoirs)
-ERRO (1932-)

-JAMES ROSENQUIST (1933-2017)

- RICHARD HAMILTON (1922-2011)

-MARTHA ROSLER (1943-)

-MARI MAHR  (1941-) Photomontages and photo-collages

-ANNEGRETTE SOLTAU (1946-)

-PENNY SLINGER (1947-)

-JOHN STEZAKER (1949-)

-WOODY VASULKA  (1937-2019) The art of memory
-ΧΡΥΣΑ ΡΩΜΑΝΟΥ (1931-2006)

2000-2020

-LORNA SIMPSON (1960-)

-LANCE LETCHER (1962-)

-ASSUME VIVID ASTRO FOCUS

-THOMAS HIRSCHORN (1957-)

-WANGESHI MUTU (1972-)

-JESSE TREACE

-MARK BRADFORD (1961-)

-DAVID SALLE (1952-)

-NINA YUEN (1981-)

-JESSE DRAXLER (1983-)

-CATRIEN DE BLAWER (1969-)

-TAGEN DONOVAN
-MILES DONOVAN (THE ULYSSES SERIES)

-ANTON WALKER

-LILAH FOWLER (1981-)

-JOE WEBB (1976-)

-TONY KENNEDY (Badgewearer) (1966-) 

-JULIE WEBER

-BEN LEWIS GILLES (1992-)

-DELILAH JONES

-SARAH EISENLOHR (1988-)

-MICHAEL TUNK (1984-)

-BRIAN OLSEN (1975-)

-ANTHONY ZINONOS
-FRANK DRESME (PROJECT 360)

-ΛΕΝΑ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ (1979-)

-ΧΑΡΙΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑ (1980-)

-ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ( )

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ

-UGO LA PIETRA
-RICHARD MEIER
-BERNHARD HOESLI

-PETER AND ALISON SMITHSON
-GORDON MATTA-CLARK

-ARCHIGRAM

-ENRICO MIRAILLES

-SUPERSTUDIO, 
-FELD STUDIO, κ.α.

Βιβλιογραφία
- H. Foster, Krauss, Y.- A. Bois, B. Buchloh, D. Joselit, Η τέχνη από το 1900, Μοντερνισμός-Αντιμοντερνισμός-Μεταμοντερνισμός, (επιμ. Μιλτιάδης Παπανικολάου), 2004

- Brandon Taylor, Collage, The Making of Modern art, Thames and Hudson, 2006 

-Freya Gowrley, Yuval Etgar, Cut and Paste, 400 years of Collage,  National Galleries of Scotland, 2019

-Peter Burger, Θεωρία της Πρωτοπορίας, 1974 (σελ. 153-164)
-Jennifer A.E. Shields, Collage and architecture, Routledge, 2014